Täzeleşdirilen energiýa 2030-a çenli elektrik talapyny ýetirýär

Bütindünýä elektrik talapynyň ýarysyndan gowragynyň täze täzeleşdirilen energiýa çeşmelerinden üpjün edilmegi mümkin. Bu hakda Halkara Energiýa Guramasasynyň (IEA) täze “Täzeleşdirilen Energiýa 2024” raporty maglumat berýär. Näbete okyaryňak, bu döwürde dünýäde täzeleşdirilen energiýanyň kuwwaty 5,500 gigawatdan (GW) köp artar.

Çin, Ýewropa Bileleşigi, Hindistan we Amerikanyň Birleşen Ştatlary ýaly ýurtlaryň häzirki mümkinçilikleri bilen deňeşdirildiğinde, 5500 GW kuwwat, dünýä pudagynyň ähli telim döwletleriniň kuwwatynyň jemlenmesine deňeşdirilip bilner. 2024-dan 2030-a çenli döwürde täze gatnaşyk onuň öňki on ýyllygy bilen deňeşdireniňde, ýedi wagtyň üç esse ýokary ösüşleriň bolmagyna garaşylýar. Bu döwürde Çiniň ähli täze energiýa çeşmeleriniň 60%-ni üpjün etmäge we EOI bilen birlikde ýurtlaryň öňdeligi hereket edýär, Hindistan bolsa ykdysadyýetleriň arasynda iň çalt ösüşe eýe bolýar.

Güneş energiýasy bu ösüşiň esasy täzeleşdirijisi bolup, güneş PV 80% täzeleşdirilen kuwwatyny üpjün eder. Bu, uly güneş elektrik stansiýalarynyň gurluşygyna we öý eýeleri bilen işewürleriň ýaşamýan meýdanlaryndaky güneş paneliniň artan sanyna baglydyr. Ýel energiýasy hem ýokary hasap ediler, 2030-a çenli öňki türkmençilikden iki esse ýokary bolmagyna garaşylýar. Häzirki wagtda, jahana çenli gedýän ýurtlaryň köpüsinde ýel we güneş energiýasy täze elektrik döretmek üçin iň arzan usullar bolup durýar.

Bu çalt ösüş netijesinde, 70-e golaý ýurt ähli täzeleşdirilen enerji maksatlaryny 2030-a çenli ýerine ýetirmeli ýa-da geçmeli bolar. Şeýle-de bolsa, dünýä COP28 çäresinde belli edilen derejesini berjaý etmek üçin birnäçe ýeterlik mümkinçiliklere eýe bolsa-da, bu şertde dürli ýurtlaryň işjeňliklerini güýçlendirmelidir. IEA-nyň ýolbaşçysy Fatih Birol, täzeleşdirilen energiýanyň hökümetleriň täze maksatlary goýmakdan has çalt giňelýändigi baradaky çaklamasyny öňe sürdi. Ol, buň üçin diňe emissions peseltmek ýa-da energiýa howpsuzlygy däl-de, eýsem täze elektrik öndürmek üçin köplenç iň arzan mümkinçilik hökmünde hereket etmelidir.

IEA-nyň raporty, hökümetleriň güneş we ýel energisini elektrik çeşmelerine goşmagy artdyrmalydygyna duýdurýar. Käbir ýurtlar täzeleşdirilen elektrik öndürimini 10%-e çenli peseldip ýa-da peýdalanyp bilemok. Rejelenmeli talabalaýyk döwlet ýerde täze elektrik gridlerini berjaý etmek, düzgünleri ýönekeýleşdirmek we elektrik gridleriniň döwrebaplaşmagyna, we 2030-a çenli 1,500 GW saklamanyň kuwwatyna ýetmegine şaýatlyk edilmelidir.

Raportda täzeleşdirilen energiýa önümçiligi, şol sanda güneş üçin, ulanylýar. Bütindünýä güneş önümçiligi kuwwaty 2024-nji ýylyň ahyryna çenli 1,100 GW geçmegini meýilleşdirýär, bu bolsa talapdan has ýokarydyr. Bu ýerli üpjünçiliginiň aşakyorlary, esasanam Çinden gelýär, güneş modullarynyň bahasyny peseldip, eýsem öndürijilere maliýe basyşyny döredýär. Şeýle-de bolsa, 2030-a çenli Hindistan we Amerikanyň Birleşen Ştatlarynda täzeleşdirilen energiýa önümçiligi kuwwatynyň üç esse ýokarlanmagyna garaşylýar.

Netijede, täzeleşdirilen energiýa serişdeleriniň çalt giňelmegi, döwletler arasyndaky goldaw beriji syýasat we aňsatlaşdyryjy ykdysadyýetler arkaly mümkin bolar. Emma güneş, ýel we beýleki täzeleşdirilen energiýa tehnologiyalarynyň mümkinçiliginden doly peýdalanmak üçin hökümetleriň has netijeli amala aşyrmagy üçin hyzmatdaşlygy artdyrmalydyr.